معیارهای اصلی و مهم در ارزیابی دانش‌ بنیان

در چند سال اخیر، عبارت شرکت دانش‌ بنیان بیش از هر زمان دیگری در فضای کسب‌ و کار داخل ایران شنیده می‌شود. اما آیا هر شرکتی که محصولی نوآورانه و جدید دارد، شرکت دانش‌ بنیان محسوب می‌شود؟

 ارزیابی دانش‌ بنیان فرآیندی تخصصی و کاملا دقیق است که مشخص می‌کند آیا یک شرکت از نظر فنی، ساختاری و علمی شایسته دریافت عنوان دانش‌ بنیان است یا خیر.

ناگفته نماند این ارزیابی تنها یک مجوز نیست، در واقع پله‌ای است برای رسیدن به منابع مالی، معافیت‌ های مالیاتی، بازارهای جدید و فرصت‌ های رشد بیشتر. اما عبور از این مرحله، نیازمند آمادگی جدی و شناخت دقیق معیارها خواهد بود. ادامه این مطلب و جهت معرفی گروه مشاوره مسترتک بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت، ربا ما همراه باشید.

ارزیابی دانش‌ بنیان چیست و چه اهمیت دارد؟

ارزیابی دانش‌ بنیان به معنی بررسی علمی و تخصصی وضعیت یک شرکت از نظر میزان وابستگی به دانش، توانمندی فنی، ساختار تحقیق و توسعه و سطح فناوری محصولات یا خدمات آن است. اما به چه دلیل این ارزیابی شکل می‌گیرد؟
هدف این ارزیابی، تشخیص موضوعات زیر می‌باشد:

• آیا محصول شرکت واقعا نوآورانه است؟
• آیا توسعه آن بر پایه دانش، تحقیق و توسعه صورت گرفته است؟
• آیا تیم اجرایی توانمندی فنی لازم را دارد؟
• آیا محصول قابلیت رقابت در بازار را دارد؟
  

شرکت‌هایی که بتوانند در این ارزیابی موفق شوند، وارد باشگاه شرکت‌ های دانش‌ بنیان می‌شوند و از مجموعه‌ حمایت‌های دولتی، مالیاتی، اعتباری و تسهیلاتی برخوردار خواهند شد. 

معیارهای ارزیابی دانش‌ بنیان کدامند؟ 

در روند ارزیابی، داوران و کارشناسان کارگروه ارزیابی شرکت‌های دانش‌ بنیان به چند دسته معیار توجه به خصوصی خواهند کرد. این معیارها به دقت بررسی خواهند شد و هر یک نقش مهمی را در پذیرش یا رد یک پرونده ایفا خواهد کرد. با دقت معیارهای زیر را مطالعه کنید و در روند کاری خود از آن‌ها استفاده کنید.

۱. سطح فناوری محصول

محصول باید در یکی از دسته‌ های حوزه‌ های فناوری پیشرفته قرار بگیرد تا بتواند مراحل ارزیابی را طی کند. فهرست این فناوری‌ ها توسط معاونت علمی و فناوری منتشر شده و شامل مواردی مانند فناوری اطلاعات، زیست‌ فناوری، نانو فناوری، الکترونیک، مواد پیشرفته خواهد بود.

۲. میزان وابستگی به تحقیق و توسعه (R&D)

یکی از مهم‌ ترین معیارهای ارزیابی یک شرکت دانش‌ بنیان میزان اتکای آن به تحقیق و توسعه در فرآیند های طراحی و تولید محصول است. به بیان ساده تر، محصول یا خدمت ارائه شده باید نتیجه تحقیقات علمی، تحلیل های فنی، آزمون و خطا و نوآوری باشد، نه صرفا کپی برداری یا تولید انبوه یک محصول موجود.

در این چهارچوب شرکت هایی که:

•  برای حل مسائل فنی راه حل های جدیدی بیان می‌کنند.
• تیم یا واحد های تحقیقی فعالی در اختیار دارند.
• نتایج تحقیقات خود را به محصول قابل عرضه تبدیل می‌کنند

از فناوری های پیشرفته برای محصول خود استفاده می‌کنند. می‌توانند اثبات کنند که ماهیت دانش بنیان را در اختیار داشته و توانایی آن را داشته است.

البته باید گفت که این وابستگی، نه تنها باعث ارزش گذاری بیشتر شرکت در ارزیابی دانش بنیان می‌شود، بلکه مزیت های رقابتی ماندگاری برای آن شرکت در بازار به وجود می‌آورد. 

۳. توان فنی تیم اجرایی

اگر تیم فنی شرکت از افراد متخصص و باتجربه در حوزه طراحی و توسعه تشکیل شده باشد، امتیاز بالاتری را کسب خواهد کرد. درصد زیادی از شرکت‌هایی که توسعه محصول را کاملا برون‌ سپاری کرده‌اند، معمولا در این بخش دچار ضعف خواهند شد.

۴. بلوغ فنی محصول

محصول باید حداقل به سطح نمونه آزمایشگاهی یا نمونه اولیه قابل تست رسیده باشد. داشتن ایده یا پاورپوینت کافی نخواهد بود.

این نمونه باید:

• قابلیت تست گیری و ارزیابی عملکرد را داشته باشد.
• امکان انجام آزمون های اولیه از نظر فنی یا کاربردی را فراهم کند.
• نشان دهد که ایده بیان شده شرکت شما فراتر از مرحله نظری بوده است و وارد فازهای عملیاتی شده است.

۵. مستندات توسعه و مالکیت فکری

داشتن مستندات طراحی، ثبت اختراع، گزارش فنی توسعه محصول، نرم‌ افزار یا کد منبع و نمونه‌های تست؛ برای اثبات ادعای دانش‌ بنیان بودن بسیار مهم و ضروری خواهد بود. به عنوان مثال:

• مستندات طراحی و معماری محصول
• ثبت اختراع یا گواهی مالکیت
• گزارش های فنی یا مستندات مراحل توسعه
• کد منبع یا فایل های اجرایی نرم افزار
• نمونه های تست شده و گزارش های آزمون عملکرد 

می‌تواند کمک بزرگی در این زمینه برای شما باشد.

چرا بسیاری از شرکت‌ ها در ارزیابی مردود می‌شوند؟

با وجود داشتن محصول خوب یا تیم فنی قوی، بسیاری از شرکت‌ها به دلایل زیر موفق به اخذ تاییدیه دانش‌ بنیان نمی‌شوند. حال این سوال در میان می‌آید که به چه دلیل؟! ادامه مطلب را با دقت مطالعه کنید.

• نداشتن مستندات دقیق طراحی محصول
• ضعف در اثبات فرآیند تحقیق و توسعه
  نبود محصول فیزیکی یا نسخه تست‌ پذیر
• تعریف محصول ساده یا غیر پیچیده به‌ نظر برسد
• نداشتن مالکیت معنوی یا مستندات ثبت اختراع
  

نکته مهم: گاهی یک محصول پیشرفته به‌ خاطر ارائه نادرست مستندات، به‌ عنوان محصولی ساده و تجاری معمولی ارزیابی می‌شود و امتیاز تبدیل شدن به دانش بنیان را از دست می‌دهد.

چگونه برای ارزیابی دانش‌ بنیان آماده شویم؟

اگر می‌خواهید در این مسیر موفق شوید، باید چند قدم اساسی را بردارید:

• ارائه نسخه نمایشی (دمو یا نمونه فیزیکی) از محصول
• گزارش توسعه محصول از مرحله ایده تا نمونه اولیه
• جمع‌ آوری مستندات فنی و ثبت اختراع یا گواهی‌های مالکیت فکری
• آماده‌ سازی رزومه تیم فنی و اثبات نقش آن‌ها در توسعه محصول
• شناخت دقیق معیارهای ارزیابی دانش‌ بنیان و تطبیق مستندات با آن‌ها

مثال کاربردی برای درک بهتر ارزیابی دانش بنیان

فرض کنید یک شرکت ایرانی، نرم‌ افزاری را طراحی کرده است که با کمک هوش مصنوعی می‌تواند آسیب‌های احتمالی در خطوط تولید صنعتی را پیش‌ بینی کند و قصد دارد برای تبدیل به یک شرکت دانش‌ بنیان اقدام کند.

برای قبولی در این ارزیابی باید:

• سطح فناوری: این نرم‌ افزار در حوزه فناوری‌های پیشرفته (AI در صنعت) قرار گیرد.
• تحقیق و توسعه: محصول طی 9 ماه تحقیق و توسعه داخلی با کمک تیم فنی طراحی شده باشد.
• تیم فنی: اعضای اصلی تیم فارغ‌ التحصیل رشته‌های مهندسی نرم‌ افزار و مکانیک باشند.
• مستندات فنی: دمو، کد منبع، مستندات طراحی الگوریتم، سناریوهای تست و نمونه مشتری ارائه شود.
• ثبت مالکیت فکری: شرکت در حال ثبت گواهی‌ نامه نرم‌ افزار در شورای‌ عالی انفورماتیک باشد.

نتیجه: با تکمیل مستندات و دفاع قوی، این شرکت شانس زیادی را برای پذیرش در ارزیابی دانش‌ بنیان خواهد داشت.

پیشنهاد ما به شما این است که برای این عمل از مشاوران با تجربه گروه مسترتک که دارای سابقه طولانی در ارزیابی شرکت های زیر مجموعه معاونت علمی، صندوق نوآوری و شکوفایی، پارک های علم و فناوری و مراکز رشد را دارند، استفاده کنید، این مشاوره ریسک‌های طرح شما را به حداقل میرساند و احتمال موفقیت آن در ارزیابی‌ها به طبع بالا خواهد برد.

چک‌ لیست اولیه برای پذیرش در ارزیابی دانش‌ بنیان:

سوالات متداول

در ادامه به سوالاتی که امکان دارد در این زمینه برای شما پیش آمده باشد پاسخ‌های کوتاهی داده‌ایم. با دقت آن‌ها را مطالعه کنید و جواب سوالات خود را بیابید.

ارزیابی دانش‌ بنیان چیست و چه هدفی دارد؟

ارزیابی دانش‌ بنیان برای بررسی میزان نوآوری، سطح فناوری و فعالیت‌ های تحقیق و توسعه یک شرکت به کار گرفته می‌شود. هدف این ارزیابی، شناسایی شرکت‌ هایی است که بر پایه دانش و فناوری جدید، محصول یا خدماتی را تولید می‌کنند و شایسته حمایت‌ های دولتی هستند.

معیارهای اصلی ارزیابی دانش‌ بنیان چه مواردی است؟

سه معیار اصلی عبارت‌اند از:

۱. مرحله تولید محصول

۲. سطح فناوری

۳. طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه

چه شرکت‌هایی می‌توانند برای ارزیابی دانش‌ بنیان اقدام کنند؟

شرکت‌هایی که محصول یا خدمتی را بر پایه علمی، تحقیقاتی و فناورانه تولید می‌کنند، از جمله حوزه‌های فناوری اطلاعات، پزشکی، مواد پیشرفته، تجهیزات صنعتی می‌توانند تقاضای ارزیابی دانش‌ بنیان بدهند.

اگر در ارزیابی دانش‌ بنیان رد شویم، امکان اعتراض یا درخواست مجدد هست؟

 بله، شرکت‌ها بعد از دریافت دلایل رد، می‌توانند با رفع نواقص اعلام‌ شده، مجددا درخواست ارزیابی بدهند. در صورتی که اعتراض وارد باشد یا مدارک تکمیلی کافی ارائه شود، امکان پذیرش در دوره‌ های بعدی نیز وجود دارد.

جمع‌ بندی

گرفتن تاییدیه دانش‌ بنیان به‌ معنای ورود به یک باشگاه حرفه‌ای از شرکت‌هایی است که نه‌ تنها در مسیر نوآوری گام برمی‌دارند، بلکه توانسته‌ اند این نوآوری را به محصول، ارزش اقتصادی و اشتغال تبدیل کنند.

اما این مسیر، نیازمند شناخت، برنامه‌ ریزی و ارائه مستندات دقیق و کافی است. با درک کامل از معیارهای ارزیابی دانش‌ بنیان و آماده‌ سازی هوشمندانه، می‌توانید فرآیند ارزیابی را با موفقیت پشت سر بگذارید و از فرصت‌ های طلایی پیش روی شرکت‌ های دانش‌ بنیان بهره‌ مند شوید.